Srpska pravoslavna crkva "Rođenja presvete Bogoredice" Priboj
Govoriti o Priboju a pri tome ne spomenuti najstariju građevinu u njemu bio bi stvarno najveći božiji grijeh. Pribojska crkva koja je posvećena "Rođenju presvete Bogoredice" i jedna je od najstarijih crkvi u podmajevičkom kraju.
Prva pribojska crkva zvana „Ćelija“ nalazila se u Gornjem Priboju, i zbog toga se taj zaseok i danas naziva „Popovići“. Na tome mjestu danas žive Gavrići i Jovići, potomci i srodnici prvih pribojskih sveštenika. U „Ćeliji“, koja nije imala zvona, jer se u tursko vrijeme zvonjenje strogo zabranjivalo, vršene su samo jutarnje i večernje molitve a svi drugi obredi su se obavljali kao i prije u crkvi u Mačkovcu i manastiru Tavna. Sve je to otežavalo vjerski i bogoslužbeni život, pa su Pribojčani preduzimali korake za gradnju crkve u selu, ali za njenu gradnju, iako su podnosili zahtjeve više puta, od turskih vlasti nisu uspjeli dobiti dozvolu za gradnju crkve.
Tek pred okupaciju Bosne i Hercegovine Pribojčani i njihov paroh protojerej Savo Gavrić, sin popa Gavre, dobijaju od sultana ferman u kome se odobrava gradnja crkve u Priboju. Na mjestu zvanom „Molitvište“ tj. na mjestu gdje se nalazi današnja crkva 1880. godine otpočela je gradnja prve crkve u Priboju. To je bila omanja drvena zgrada pokrivena daskom kao što je bila i „Ćelija“ urađena. Konačan dovršetak crkve je bio u ljeto 1883. godine. Crkveno osvećenje je trebalo da bude na Veliku Gospojinu 1883. godine, ali pošto je na taj dan bilo i osvećenje i tuzlanske crkve Vladika Dionosije Ilijević došao je u Priboj i osveti crku u nedjelju 22. avgusta 1883. godine (po starom kalendaru) tj. na dan Sv. mučenika Agatonika (Arlijev-dan). Tadašnji Mitropolit tuzlanski je upućivao narod da slavu ovog hrama održavaju na Malu Gospojinu, Roždestvo Presvete Bogoredice, kome je danu crkva i posvećena. Ali sledeće godine iako su se sveštenici držali naređenja Vladičina, narod se spontano okupio ispred crkve na „Arlijev-dan“, tako da su popovi morali da održe bogosluženje i samim tim narod je zaveo ovaj Crkveni sabor, koji je i dan danas jedan od najvećih crkvenih sabora u ovome kraju. Od tada se poštovala volja naroda i kao slava ovoga svetoga hrama ostao je da se slavi dan Sv. mučenika Agatonika, poznatiji u narodu kao "Arlijev-dan".
Pošto je stara crkva bila od drveta i slabo građena te se ubrzo urušila, podignuta je kapela niže današnje stare škole u kojoj je obavljano bogosluženje do osvećenja nove crkve.
Prota Sava Gavrić i narod poslije rušenja stare crkve naumili su da naprave od kamena zidanu, veliku crkvu. Narod je pokazao dobru volju te je pomogao gradnju crkve svojim radom i dobrovoljnim prilozima, a među njima je bilo i dvadeset darodavaca od po 10 dukata, zvanih „desetari“ čija su imena upisana u povelju koja je uzidana u temelje današnje crkve. U crkvi su sačuvane dvije tapije iz 1886. godine o kupovini zemljišta za gradnju crkve.
Današnja crkva je građena dvije godine, masivni zidovi crkve su zidani od kamena a svodovi su urađeni od sige, narod je pokazao veliko požrtvovanje prilikom gradnje crkve i samo zato je mogao još u ono vrijeme sagraditi lijepu i veliku crkvu koja im je mogla poslužiti na čast i ponos. Konačan dovršetak crkve je bio u ljeto 1889. godine. Prvobitni crkveni ikonostas je izradio učitelj Mirko, koji je tada služio u srpskoj školi u Priboju. Crkveno osvećenje je obavio Vladika Dionisije Ilijević na Arlijev-dan, iste godine. Kum crkve je bio Gavro Delić iz Priboja koji je tom prilikom darovao crkvi stotinu dukata.
Na crkvu je odmah podignuto zvono , koje je sa ostalim zvonima za vrijeme Prvog svjetskog rata skinuto i odnešeno. Pred sam rat crkveni odbor je nastojao da nabavi još dva zvona ali ga je početak rata u tome omeo.
Trudom i zauzimanjem pribojskog sveštenika Jove Jovanovića crkva je 1902. godine ukrašena novim ikonostasom i potpođena cementnim počicama.
U periodu Austrougarske vladavine na ovim prostorima, Crkva je imala veoma veliki značaj i ulogu za očuvanje nacionalne svijeti srpskog naroda ovoga kraja. Da bi se suprostavile tome Austrougarske vlasti su 1884. godine uspjele da oduzmu školu od crkvene opštine i da na taj način oslabe uticaj crkve i borbe za očuvanje nacionalnog identiteta srpskog naroda. Nakon duge i mukotrpne borbe sa vlastima, Pribojskoj crkvenoj opštini polazi za rukom da 1907. godine povrati školu od austrougarskih vlasti i da je ponevo stavi u crkveni posjed, odnosno da se kroz rad škole nastavi razvijanje i očuvanje srpskog nacionalnog bića kod njenih učenika. Tome u prilog govori i činjenica da su austrougarske vlasti zbog takvog patriotskog djelovanja u okviru pribojske škole objesile njenog prvog i poslednjeg učitelja; Peru Lazarevića i Veljku Čubrilovića, koji su bili na službi u Priboju za vrijeme njihove vladavine. Na osnovu toga se može samo pretpostavljati kakva su u to vrijeme bila stradanja i torture koje su vršene nad srpskim narodom i pravoslavnim življem, uprkos svim tim represalijama od strane vlasti, srpski duh nije klonuo i poklecao, već je iz dana u dan postajao sve jači i jači.
U Prvom svjetskom ratu crkva pribojska je mnogo stradala tako da prve dvije godine rata nisu održavana nikakva bogosluženja u crkvi. Odmah na početku Prvog svjetskog rata u Priboju je bila smještena glavna komanda austrijeske vojske prema Srbiji, a u pribojskom parohijskom stanu stanovao je glavnokomandujući general Apel. Pribojska crkva bila je pretvorena u austrijsku vojnu bolnicu. Tokom rata crkva je dovedena u vrlo loše stanje; ošteceni zidovi, malter izobijan, uništeni prozori i vrata, inventar raznešen i uništen ... Po samom završetku rata , pristupilo se obnovi crkve i crkvenog života, tako je u Ljubljani, 1921. godine, kupljeno novo crkveno zvono,koje je bilo teško 350 kg. Na crkveni zvonik ga je podigao, Anto Gavrić iz Priboja,sekretar i blagajnik, crkvene opštine Priboj, uz pomoć još dva čovjeka. Pošto su sve zgrade i crkva bile obnovljene i uredjene, crkva podiže 1936.godine još jednu veću zgradu u kojoj bi se narod o vecim praznicima mogao da skloni u slucaju nevremena. U toj zgradi su još bile smještene crkvene kancelarije, kao i kancelarije kulturnih i prosvjetnih društava i ustanova u Priboju.
Proslava 50-te godišnjice pribojske crkve održana je na Arlijevdan 1939. godine. U ovoj jubilarnoj godini crkva je molovana iz crkveno- opštinskih sredstava. Za zidove Crkve pobožni narod darovao je četrdeset i četiri freske, koje su izrađene na zidovima i stubovima u crkvi. Iznad zapadnih vrata podignuta je mermerna ploča, uspomena na proslavu pedesetogodišnjice crkve, a kao spomenik zahvalnosti protojereju Savi Gavriću i svima ktitorima i priložnicima pribojskog sv. hrama.
Početkom Drugog svjetskog rata, kako je zapisao Risto Lukić, fašisti i ustaše su 1941. i 1942. godine crkvenoj opštini načinili ogromnu štetu. Spaljeno je pet crkvenoopštinskih zgrada: škola, dva parohijska stana, učiteljev stan i veliki novi crkveni dom (9x13 metara). U toku rata crkva je bila veoma oštećena a pred kraj rata bila je upotrebljavana kao žitni magacin. U tim prilikama sveštenik je nekoliko puta obavljao službu napolju, pred crkvenim vratima. Pored crkve i nedužnog srpskog naroda u ratu su stradali i sveštenici i pribojski i ostali. Odmah na poetku rata oba pribojska sveštenika prognani su od ustaških vlasti u Srbiju a Oca Đorđa Jovanovića su Nijemci odveli u koncentracioni logor u Njemačkoj, preživio je sve strahote logora i nakon završetka rata ponovo se vratio u pribojsku crkvu. Kako u Priboju nije imao gdje da stanuje, a crkvena opština nije imala sredstava za gradnju stana, živio je u Tuzli i oronulog zdravlja dolazio je da služi u crkvi ili da obavlja vjerske obrede sve do 1968. godine kada je kao penzioner razriješen dužnosti.
Tada za privremenog paroha u Priboj dolazi otac Stevan Vlačić, koji za Pribojsku parohiju predstavlja pravu prekretnicu u poratnom parohijskom životu. Sveštenik Vlačić će uspjeti uz pomoć naroda da izvrši obnovu i rekonstrukciju crkve, sagradi Parohijski dom, organizuje prekrivanje crkve bakrom, nabavljena su dva nova crkvena zvona, uređen je kompletan prostor oko crkve, sagrađena je crkva u Rastošnici ...
Crkva i dan danas služi svojoj svrsi i okupljanju pravoslavnog naroda, svake nedjelje i na sve veće Božije praznike, odravaju se liturgije i bogosluženja, kao i narodni zborovi zvani "Vašeri".
Proslava 50. godina crkve u Priboju
Povodom proslave 50 godina crkve u Priboju, jerej Ðorđe Jovanović, je sagledao zbivanja u jednom kratkom članku pod
nazivom „Vera i moral kao uzroci korisnog rada u Majevici“.
Šta bi bila poenta iznijete u ovome članku koji je napisan 1939. godine? Pa poenta
njegove poruka je u tome da se ona ne odnosi samo na to vrijeme, vec je i dan danas aktuelna i za današnje generacije majevičana, i svježa je kao da je pisana juče.
Srpski Patrijarh German na Majevici
Zbog neporečivog antikomunizma za vrijeme Drugog svjetskog rata na Majevici nova vlast dugo nije dala da se u Parohiji pribojskoj nastani sveštenik već je
činodejstvovao sveštenik koji je živio u Tuzli. U samoj Crkvi jedno vrijme se lagerovano žito baš kao što se za vrijeme Prvog svjetskog rata držala Komora Carske Austrougarske vojske u svom napadu na
Srbiju. Narodu su službu najčešće držali crkvaenjaci i to tako što su konopac od jedinog zvona probacili niz zvonik i pred crkvom se držala služba. Na crkvenom placu nisu se dozvoljavali vašari.
Takvo stanje se održala gotovo sve do 1968. godine kada je u Parihoji Pribojskoj rukopoložen mladi sveštenik, Stevan Vlačić.
Poslije obnove same crkve, te uređenja šire crkvene okoline i izgradnje kuće za sveštenike, sveštenik Stevan odlučuje da se na crkvu dignu još dva zvona i da se za tu priliku pozove sam Patrijarh
srpski German.
Za kumove zvona su izabrani Drago S. Radovanović i Simo Radovanović, praunuci jednog od 20 desetara (svaki od njih darovali po 10 dukata za gradnju crkve u Priboju), Perkana Radovanovića iz Priboja, kum Crkve, Drago Radovanović darovao je bakarni lim za prekrivanje pribojske crkve.
Posjeta Patrijarha srpskog Germana Pribojskoj crkvi za Arlievdan 1979.godine je istoriski događaj za cijelu Majevicu, samim tim da jedan Patrijarh posjeti jednu parohiju, kao što je u ovom slučaju ova naša, je događaj koji se drži zapisan u svim dokumentima same Crkve koji se trajno čuvaju.
Na svečanost tom prilokiom pozvani su velikodostojnici Eparhije zvorničko- tuzlanske, velikodostojnici islamskih vjerskih zajednica iz okolnih opština i predstavnici svjetovne vlasti Opštine Lopare.
Ta nit borbe za vjeru hrišćansku na Majevici i cijeloj Zvorničko-tuzlanskoj eparhiji koju je tada započeo i realizovao sveštenik Stevan Vlačić, odvela ga
je na visoko mjesto starješine Hrama Svetog Save u Boegradu, otac Petar sveštenik Crkve Svetog Đorđa iz Bijeljine je danas stariješina Saborne Crkve u Bogradu a otac Vlajko sveštenik Crkve u
Požarnici je danas sveštenik u Engleskoj.
Nakon unapređenja i odlaska sveštenika Vlačića za Beograd, budući sveštenici Pribojske parohije su nastavili djela koja je sam Vlačić započeo.
Sveštenik pribojske Parohije, Protojerej stavrofor Jeremija Lazić
Jeremija Lazić, sin Branka, rođen 1958. godine u Bogutovom Selu, opština Ugljevik. Nakon svršene karlovačke Bogoslovije, rukopoložen je 1980. godine i postavljen za paroha u Srpskoj Grapskoj kod Doboja, 1982. postavljen za paroha u Mačkovcu, a krajem 1984. premješten u Pipere gdje je sa vjernicima ovog dijela Majevice nastavlja gradnju crkve i parohijskog doma, a započinje da podiže crkvu u Brusnici. Ostaje u Piperima do kraja proteklog rata.
Nakon odlaska paroha Dragana Dragića za Bijeljinu, postavljen je za paroha pribojskog početkom 1996. godine.
Aktivno je radio na sanaciji štete nastalih ratnim zbivanjima po pribojskoj parohiji, kao i na ovom crkvenom centru gdje se nalazi ovaj sveti i najstariji hram, ukras i ponos Majevice. Potpomaže crkve u selu Peljave čije osvećenje je izvršeno 30.jula 2007.godine.
Pored obnavaljanja svega onog što je ratom stradalo organizovao je živopisanje oltara i ostalih dijelova crkve. Na ovom velikom djelu učestvovali su mnogi svojim prilozima i otkupljivanjem neke od fresaka. Na ovom djelu bili su angažovani umjetnici iz Srbije, na čelu sa g. Slobodanom Janjićijevićem, iz Jagodine.
Protojerej- stavrofor Jeremije Lazić, službovao je u pribojskoj Crkvi do 2021. godine.