Srednjovjekovni Stećci na području Priboja
Petkovića groblje u Priboju
Srednjevjekovna nekropola koja se nalazi na Petkovića groblju na granici Priboja sa Tobutom (pored puta Priboj- Lopare), kojoj arheolozi i istrazivači nisu
posvećivali posebnu pažnju, tako da nema monog pisanih podatke o njenom ranijem izgledu . Na njoj je prisutno devet srednjevjekovnih spomenika od kojih tri imaju ukrase u vidu ornamenata. Sačuvani su
prikazi spirale, mača i polumjeseca .Oblici spomenika su različiti, prepoznati su obični sljemenjaci, zatim sljemenjaci sa postoljem, spomenici u obliku sanduka i u obliku stuba. Lokalno stanovnistvo
svjedoči da je na tom lokalitetu ranije bilo oko petnaest nadgrobnih spomenika ali ih je narod u nedostatku drugih tvrdih materijala iskoristio za gradjenje objekata.
Na spomeniku u obliku stuba ranije je bio prepoznatljiv znak krsta i početak nekog nerazumljivog natpisa.
Ðurino Guvno - Bogdanovići
Srednjevjekovna nekropola na Ðurinom Guvnu nedaleko od Bogdanovića groblja, nekada je brojala više od trideset stećaka, nažalost zub vremena i nepoznavanje
vlastite istorije učinilo je svoje. Na lokalitetu danas postoji još oko dvadesetak loše sačuvanih stećaka, od kojih se nekolicina ističu svojom ljepotom; prvi spomenik u obliku stuba sa motivima
štapa, sa bočne strane, i motivom stilizovanog kukastog krsta i dvostruke spirale, sa čeone strane. Ovaj stećak je najzanimljiviji zbog svojih ukrasa, pored njega na spomeniku u obliku niskog sanduka
se nalaze motivi zmije, jabuke i dvostruke spirale, ornamenti u obliku spirale su prepoznatljivi na još jednom sljemenjaku.
Zanimljivi su sami oblici stećaka , kao npr. stećak u obliku pobjedničkog postolja i dvostruki sljemenjak, koji su jedna prava rijetkost i pojava kod srednjovjekovnih spomenika. (P. Mare)
Ostale nekropole na Majevici
Srednjevjekovna nekropola na mjestu Svjetiljka u selu Vukosavci nedaleko od Priboja , broji oko 25 stećaka , prilično loše očuvanih ali dobro pristupačnih sa regionalnog puta Lopare -Vukosavci. Stećci su različitih oblika i dimenzija među kojima je najviše sljemenjaka i ploča.
Na nekropoli osim djelimično sačuvanog natpisa koji se može vidjeti na fotografijama nisu zapaženi nikakvi ukrasi . Prema knjizi Milenka S Filipovića „Majevica „ , natpis je bio djelimično čitljiv sredinom prošlog vijeka i njegova transkripcija govori da je to spomen što ga je Ivaniš postavio na grobu svoga oca.
O srednjevjekovnoj nekropoli na brdu Rust u Priboju se nema mnogo govoriti , nadgrobni spomenici su mahom uništeni gradnjom puteva i kuća i od sačuvanih spomenika na nekropoli danas postoji pet loše sačuvanih bez natpisa i ukrasa obraslih mahovinom i šibljem . Tri izolovana stećka koja su unutar ograde pravoslavnog groblja su načinjena od vrlo lijepog kamena i malo bolje očuvana a preostala dva se nalaze neki dvadesetak metara dalje u šikari . Spomenici su oblika stele i sarkofaga.
O srednjevjekovnoj nekropoli na brdu Rust u Priboju se nema mnogo govoriti , nadgrobni spomenici su mahom uništeni gradnjom puteva i kuća i od sačuvanih spomenika na nekropoli danas postoji pet loše sačuvanih bez natpisa i ukrasa obraslih mahovinom i šibljem . Tri izolovana stećka koja su unutar ograde pravoslavnog groblja su načinjena od vrlo lijepog kamena i malo bolje očuvana a preostala dva se nalaze neki dvadesetak metara dalje u šikari . Spomenici su oblika stele i sarkofaga.
U Brijestu iznad Tomića kuća pokraj malenog pravoslavnog groblja nalazi nekropola Mramorje takođe u veoma lošem stanju od nekadašnjih petnaestak spomenika danas je sačuvano tek sedam do su ostali odveženi sa lokacije i iskorišteni kao građevinski materijal. Posebnu pažnju privlači veliki obelisk visok 1.8m , širine 0.85m oboren na zemlju od strane huligana ,na čijoj prednjoj strani su nekad bili vidljivi prikazi osmokrake zvijezde i zmije. Ostali spomenici su oblika ploča i sarkofaga.
Nekropola Jezero u selu Lipovice se nalazi uz lokalni put koji vodi prema Busiji i prema mojim zapažanjima ima sačuvana 24 stećka od kojih tri imaju sačuvane ukrase u vidu spirale i polumjeseca a jedan sljemenjak ima relativno dobro sačuvan natpis koji je i objavljen u nekom od arheoloških zbornka , transkriptovan natpis glasi "АСЕ ЛЕЖИ ХОТНОГОСАЛИ НА СВОНЗМИЛИ НА ПВЕМЕНИТОН БИЛИГ МУ ПОСТАВН РАДОВСИ ИРАДОВИ СН ОБА“.
Odnosno „Ase Leži (ovdje leži) Hotin Bogosalić na plemenitoj svojoj zemlji , postavi (spomenik) Radovan i Radovin , sina oba.
Spomenici su uglavnom u oblicima sarkofaga i stela , zapažen je samo jedan sljemenjak i dvije ploče.
Nekropola stećaka u selu Tobut nalazi se na granici sa Peljavama pored današnjeg Bijelića groblja . Iako je po broju stećaka ova nekropola vrlo mala ona sadrži dva dosta dobro sačuvana
natpisa . Na nekropoli se ukupno nalaze četri stećka od kojih su u grupi tri sanduka i dvadesetak metara dalje jedan stub .
Stećci osim natpisa nemaju nikakvih ukrasa . Prvi natpis se nalazi na stećku tipa sanduk i pisan je čak na tri strane . Ovaj natpis glasi : АСЕ ЛЕЖИ ДРАГОЈЕ ЈУНОТИЋ ТУПКОВИЋ ПЛЕМЕНИТИ СВИБНИЧАНИН А ПОСТАВИСТА БИЛИГ 2 СИНА МИЛОБРАТ И
ПРИБИЛ , А ТКО ЋЕ СИ БИЛИГ ПОГУБИТИ ПОГУБИ ГА БОГ(и још) БОКАТИН ДИЈАК.
Drugi natpis se nalazi na stećku tipa stuba , sa
dvije strane , i on glasi : +СЕ ЛЕЖИ БРАТИМИО БРАНКОВИЋ , БОЉЕРАДОВ УНУК , НА СВОЈОЈ ЗЕМЉИ ПЛЕМЕНИТОЈ НА АКОВИ ...КО ЋЕ СИ БИЛИГ ПОГУБИТИ ПОГУБИ ГА БОГ. ПОСТАВИ БИЉЕГ СИН ЈЕГОВ НАЈМЛАЂИ И БРАТОЛ
СВОЈЕМУ ОЦУ Н...А..Т..
Tekstovi i fotografije:
Marinko Petrović